Χρήστος Μπάρδας: Κως και Δείκτης Τουριστικής Δυσφορίας – Πού βρισκόμαστε και πού πάμε;

Άρθρο του Χρήστου Μπάρδα ( μέλος της κίνησης Sustainable Kos)

Πριν λίγες μέρες κάποιος κάτοικος της Κω εντόπισε ένα μικρό γκράφιτι σε κάποιο τοίχο, με το σλόγκαν  «Tourists Go Home» και αγνοώντας το «φαινόμενο Στρέιζαντ», αποφάσισε ότι τέτοια πράγματα δεν πρέπει να τα βλέπουν οι επισκέπτες του νησιού και το κοινοποίησε στα social media, όπου το είδε τελικά πολύς περισσότερος κόσμο από ότι αν το άφηναν στην ησυχία του.  

Αν και ενδεικτικό μιας υποβόσκουσας δυσαρέσκειας, ένα και μοναδικό γκράφιτι σε κάποιο σημείο του νησιού δεν συγκρίνεται με τις κινητοποιήσεις που βλέπουμε και φέτος σε άλλες περιοχές της Ευρώπης ενάντια στην αλόγιστη τουριστικοποίηση.

Στην Βαρκελώνη οι ντόπιοι έχουν βγάλει ξανά τα νεροπίστολα, στην Ιταλία έσυραν εκατοντάδες βαλίτσες με ροδάκια στα πλακόστρωτα σε μια αναπαράσταση της καθημερινής βαβούρας των τουριστών, στην Λισαβόνα έκαναν διαμαρτυρίες με ομοιώματα Αγίων σε υπό κατασκευή πολυτελή ξενοδοχεία ενώ στη Μαγιόρκα σταματάνε τουριστικά λεωφορεία με αναμμένες φωτοβολίδες.  

Αν όμως δεν βρισκόμαστε εκεί, τότε πού βρισκόμαστε;

ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΦΟΡΙΑΣ

Ένα χρήσιμο εργαλείο για να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα , είναι ο δείκτης τουριστικής δυσφορίας ή IRRIDEX. Αυτό είναι ένα  μοντέλο που αναπτύχθηκε από τον Καναδό ερευνητή George Doxey το 1975, για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο οι στάσεις των κατοίκων απέναντι στον τουρισμό εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, καθώς μεγεθύνεται η τουριστική δραστηριότητα στην περιοχή τους.

Το μοντέλο αναγνωρίζει τέσσερις (4) φάσεις στην στάση των κατοίκων:

1. ΕΥΦΟΡΙΑ

Σε αυτή τη φάση ο τουρισμός είναι νέος και οι ντόπιοι καλωσορίζουν τους τουρίστες και τις οικονομικές ευκαιρίες που φέρνουν. Οι σχέσεις μαζί τους είναι ειλικρινείς και θετικές. Υπάρχει ελάχιστος κεντρικός σχεδιασμός, ρυθμίσεις και κανόνες στην ανάπτυξη.

2. ΑΠΑΘΕΙΑ

Ο τουρισμός μεγεθύνεται και έχει γίνει ρουτίνα για τους κατοίκους. Οι ντόπιοι παίρνουν τους τουρίστες ως δεδομένους και οι συναλλαγές μαζί τους είναι πιο εμπορικές και λιγότερο προσωπικές. Οι υποδομές αρχίζουν και φτάνουν στα όρια τους.

3. ΕΝΟΧΛΗΣΗ

Οι κάτοικοι ανησυχούν για τον τουρισμό λόγω της σημαντικής αύξησης των αφίξεων και του έντονου ανταγωνισμού για τους πόρους. Οι κοινωνία ζητάει να γίνουν ρυθμίσεις και νέα σχέδια ενώ έχουμε τις πρώτες συγκρούσεις.

4. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Στο τελευταίο στάδιο, οι τουρίστες  καθίστανται υπεύθυνοι για όλα τα κακά που έχουν συμβεί στην κοινότητα υποδοχής ακόμη και αυτά για τα οποία η τουριστικοποίηση δεν ευθύνεται. Επίσης, εντοπίζεται διάσπαση της κοινωνικής συνοχής και της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου.

Ποια συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε με βάση το παραπάνω μοντέλο;

·           Η Κως έχει φύγει προ πολλούς από το πρώτο στάδιο της ευφορίας. Εκείνο το νησί υπάρχει μόνο σε αφηγήματα των ανθρώπων που το έζησαν.

·           Προορισμοί όπως η Βαρκελώνη, η Λισαβόνα κ.α. βρίσκονται ξεκάθαρα στο 4ο στάδιο όπου οι ντόπιοι, αγανακτισμένοι, ξεσπάνε ουσιαστικά πάνω στους τουρίστες για μια σειρά από προβλήματα. Αυτή είναι μια κατάσταση που πρέπει να αποφύγουμε. 

·           Οι πολιτικοί φορείς του τόπου (Δημοτικό Συμβούλιο, Περιφέρεια, Βουλευτές κοκ) αλλά και οι παραγωγικοί φορείς που είναι κοντά σε αυτούς, θέλουν να πιστεύουν ότι ήμαστε ακόμη στο δεύτερο στάδιο, αυτό τις απάθειας και ότι το μόνο πρόβλημα που υπάρχει είναι η επιβάρυνση των υποδομών λες και τα υπόλοιπα είναι είτε ανύπαρκτα είτε δευτερεύοντα.

·           Η τοπική κοινωνία της Κω περνάει όλο και περισσότερο στο τρίτο στάδιο, αυτό της ενόχλησης. Από την αρχή της φετινής σεζόν, φορείς και μεμονωμένοι πολίτες διαμαρτύρονται (ήπια ακόμη) για το τουριστικό μοντέλο και τα αποτελέσματα του στο νησί. Κύρια στα θέματα που θίγουν είναι, οι αμοιβές των εργαζομένων, η «αφόρητη» πίεση προς της μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τον πρωτογενή τομέα αλλά και η κατασπατάληση των πόρων του νησιού.

Ο «ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ» ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΖΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Στην ημερίδα που έκανε πριν δύο μήνες το κίνημα πολιτών «Βιώσιμη Κως», φορείς και απλοί πολίτες μίλησαν για κορεσμό της φέρουσας ικανότητας του νησιού και μείωση της ποιότητας ζωής των ντόπιων λόγω της υπερβολικής τουριστικοποίησης.

Πρόσφατα, ο ΣΕΠΕ Κω ανήγγειλε το «τέλος» της μικρής επιχείρησης και προειδοποίησε ότι η εστίαση «βράζει», οι αγρότες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την λειψυδρία  πιο έντονα από ποτέ, οι κτηνοτρόφοι ζητούν να προστατευτεί η κτηνοτροφική γη που «καταβροχθίζεται» συνεχώς από τις μεγάλες τουριστικές μονάδες και όλοι μαζί παρουσιάζουν μια εικόνα που σκιαγραφεί δυσοίωνες προοπτικές για το νησί.

Μια εικόνα που ενισχύεται και επιστημονικά. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Νότιο Αιγαίο είναι η μια από τις δύο πιο τουριστικοποιημένες περιφέρειες της Ευρώπης!

Αυτό το υψηλό επίπεδο εξάρτησης από τον τουρισμό, προειδοποιεί η μελέτη, προκαλεί οικονομική στασιμότητα, εργασιακή ανασφάλεια, εκμετάλλευση των εργαζομένων, υπερδόμηση, έλλειψη υδάτινων πόρων και προβληματική διαχείριση απορριμμάτων.

ΑΠΟ ΤΑ ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΣΤΑ ΝΕΡΟΠΙΣΤΟΛΑ

Με μια γρήγορη ματιά στα τοπικά Μέσα Επικοινωνίας, όλα τα παραπάνω είναι προβλήματα που ξεχωρίζουν στην Κω και προηγήθηκαν του περιβόητου γκράφιτι.

Ο τουρισμός πάντα θα είναι στο κέντρο της παραγωγικής ζωής του νησιού, κανείς λογικός άνθρωπος δεν λέει ότι δεν πρέπει να έρχονται τουρίστες στην Κω. Το πρόβλημα είναι με το συγκεκριμένο παραγωγικό μοντέλο, το οποίο κρατάει τους τουρίστες μέσα στα all inclusive, αγνοεί τα όρια και τις αντοχές του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος, συγκεντρώνει τα κέρδη σε λίγους μεγάλους "επενδυτές» και επιστρέφει στην τοπική κοινωνία ψίχουλα και υψηλό κόστος ζωής.

Αν προσπαθήσουμε να απαξιώσουμε όλες τις αντιδράσεις ως άμυαλες κινήσεις ανθρώπων «που δε ξέρουν» και να τα κρύψουμε κάτω από το χαλάκι, αν αντιμετωπίσουμε όλες τις διαμαρτυρίες και τα αιτήματα των πολιτών ως «συνδικαλιστική» ή «κομματική» δραστηριότητα και όχι ως υπαρκτά προβλήματα, τότε θα βρεθούμε πολύ γρήγορα από τα γκράφιτι στα νεροπίστολα.

Ακόμη έχουμε περιθώριο να αντιδράσουμε και να πάρουμε μέτρα και να αποτρέψουμε καταστάσεις σαν αυτές που βλέπουμε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Χρήστος Μπάρδας, Οικονομολόγος

MSc Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία
https://socialbard.medium.com/

Μέλος του κινήματος πολιτών «Βιώσιμη Κως»

https://sustainablekos.gr/