Μανώλης Χατζηγιακουμής: τα αναπάντητα ερωτήματα του!
(αιωνία και άληστος είη η μνήμη του! ο Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος)
Α. Τα δημόσια αφιερώματά-αναφορές στο έργο του Μανώλη Χατζηγιακουμή πιστοποιούν την αξία του σε πανελλαδικό επίπεδο. Διαβάσαμε, ακούσαμε και ζήσαμε την πολιτιστική και πολιτική σημασία του έργου του.
Β. Την δεκαετία ου 1980, όταν η Κως βρισκόταν στον κολοφώνα του μετασχηματισμού της από αγροτική κοινωνία σε χώρο υπηρεσιών τουρισμού. Όλοι δούλευαν γύρω από τον μεγάλο στόχο της δημιουργίας τουριστικών έργων. Ο κ. Μ.Χ. τότε έβαλε ‘’επί τάπητος’’ μια διαφορετική πρόταση για την ανάπτυξη. Το Ασφενδιου, τότε, άδειασε από τον πληθυσμό του. Το κεφαλοχώρι των 3.000 κατοίκων σε μια 10-ετία μετατράπηκε σε νεκρή πολιτεία! Ενα κουφάρι που τα κτήρια, οι φυσικές του ιδιαιτερότητες και οι λιγοστές δημοτικές υποδομές, μιλούσαν για το σημαντικό του χθες. Η πρόταση του ΜΧ ηταν το ξαναζωντάνεμα του χωριού μέσα από νέες δραστηριότητες, συμπληρωματικές και διαφορετικές από αυτές του θυελλώδους τουριστικού μετασχηματισμού. Μίλησε για την κατεύθυνση και προς τον πολιτισμό, την επιμόρφωση και την δημιουργική ψυχαγωγία. Μίλησε έμπρακτα για τον συνδυασμό της κουλτούρας με την ‘’δυναμική της ελεύθερης αγοράς του τουρισμού’’! Αυτό γίνονταν τότε (και γίνεται ακόμη) στο νησί μας (στα νησιά μας). Η σημασία και ο πλούτος των παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας εκείνη την εποχή συζητιόνταν στους πανεπιστημιακούς κύκλους και στην πολιτική ηγεσία. Ο Μ.Χ. μας έθεσε το θέμα αγοράζοντας και επισκευάζοντας με προσοχή, με την συνδρομή και της αρχιτεκτονικής σχολής του ΕΜΠ (άρθρο του κ. Τάση Παπαϊωάννου), με σεβασμό στην διατήρηση των λεπτομερειών τους και των εσωτερικών τους εγκαταστάσεων. Η βάση είχε δημιουργηθεί για την ‘’διατήρηση της μορφής της Πέρα Γειτονιάς’’ του Ασφενδιου χάριν της δικής του πρωτοβουλίας. Εκ του αποτελέσματος δεν ανταποκριθήκαμε στην πρόταση του Κυβερνόντες και Δήμος.
Γ. Το δεύτερο σημείο που μας αφορά τοπικά είναι η καταγραφή της Λαϊκής παράδοσης από την βυζαντινή περίοδο μέχρι την κοινωνική μετάβαση στην τουριστική μονοκαλλιέργεια.( Όχι βεβαίως πως δεν μας αφορά η μεταφορά των Ομηρικών έργων στην σύγχρονη γλώσσα και η εργασία του για τον Εθνικό Ποιητή).
Το τρίτο σημείο ηταν η κατασκευή τη διώροφης μονοκατοικίας του στην περιοχή ανάμεσα Ευαγγελίστρια-Ζιά-Ασώματος που τάραξε τον χώρο των μηχανικών και με την άρνηση της τότε Αρχιτεκτονικής επιτροπής να αποδεχθεί τα στοιχεια μοντερνισμού που εμπεριείχε η κατοικία. Ακολούθησε η αντιπαράθεση του με την ίδιες αντιλήψεις στην πρόταση του για την κατασκευή ενός ισογείου καταστήματος στο μεγάλο κτήμα του αναμεσά στην Αλυκή Τιγκακίου και την Θάλασσα. Γεγονότα με συγκρούσεις και πικρούς σχολιασμούς που δεν ξεχάστηκαν από όλους εμάς που τα ζήσαμε, αλλά και από τον Μ.Χ.
Δ. Η ζωή το έφερε να μιλήσουμε για πρώτη φορά ( και δυστυχώς για μας τελευταία) για ένα τρέχον τεχνικής φύσης πρόβλημα πριν από ένα μήνα. Η ευκαιρία να γυρίσουμε στα τοπικά θέματα ανάπτυξης και προοπτικών για το νησί μας ηταν μοναδική.
--- Γιατί δεν προχώρησε το σχέδιο σας για την ‘’πέρα Γειτονιά’’ και τι βλέπετε για αύριο; Ξέρετε, πολλοί εδώ σας κατηγορούν ότι με την αγορά πολλών σπιτιών που μένουν κλειστά, μπλοκάρατε την ανάπτυξη και την ζωή στον οικισμό!
--- Το σχέδιο ηταν καλά αρθρωμένο άλλα ήθελε την υποστήριξη από την πολιτική ηγεσία Εθνική και Τοπική. Δυστυχώς παρά το ότι η περίοδος ηταν καλή, οι χρηματοδοτήσεις στον τουρισμό ηταν τεράστιες, η δική πρόταση μας δεν υιοθετήθηκε και δεν εντάχθηκε σε υποστηρικτικό πλαίσιο. Όμως και η τοπική ηγεσία θα έπρεπε να το είχε υιοθετήσει και να το προωθήσει με δικά της βήματα. Για παράδειγμα ο καθορισμός των ορίων και των όρων δόμησης στο Ασφενδιου ήταν θεμελιώδες. Το σχέδιο είχε διαφορετική κεντρική ιδέα και ήταν αντίθεση με την βολική χωρίς όρους τουριστική ανάπτυξη. Γι αυτό δεν βρήκε πολιτική στήριξη. Τώρα μιλώ και σχεδιάζω την δημιουργία ενός ιδρύματος για την διαχείριση των ακίνητων μου που ελπίζω να ξεπεράσω τα προβλήματα υγείας για να δώσω την μορφή που θέλω. Όσο για τις μεμψιμοιρίες των συμπατριωτών μας η απάντηση είναι αυτονόητη. Μόνο ένα μικρό τμήμα του οικισμού συντηρήθηκε από μένα, μικρό σε έκταση για να καθορίσει την τύχη του οικισμού όπως την δημιουργούσε η τοπική κοινωνία.
--- Η καταγραφή των στοιχείων λαϊκού πολιτισμού του νησιού μας έχει ολοκληρωθεί με η οργάνωση του υλικού και αρχειακή του επεξεργασία και σκοπεύετε να κληροδοτήσετε ένα τμήμα του στην Δήμο της Κω;
---Στο μεγαλύτερο μέρος του είναι αναρτημένο στο Κέντρο Ερευνών και Εκδόσεων (https:e-kere.gr) που διαχειρίζομαι. Όμως και εδώ χρειάζονται κάποιες συμπληρώσεις. Όσο για το τι συγκεκριμένο θα αφήσω στον Δήμο μακάρι να υπήρχε η κατάλληλη δημοτική υποδομή να φιλοξενήσει και να συντηρήσει αυτό το αρχείο!
--- για τις συγκρούσεις σας με την τοπική ομάδα των μηχανικών για το σπίτι στο Ασφενδιου και των οικολόγων για το κτήμα στην Αλυκή νιώθετε πικρία;
--- Πικρία όχι, γιατί ξέρω ότι αυτά συμβαίνουν. Υπήρξε όμως αδικία και υπερβολή. Στο δεύτερο θεμα και σεις είχατε μια εμπλοκή! Το σπίτι μου ηταν προϊόν ενός γνωστού αρχιτέκτονα, ηταν έξω από τον βασικό πυρήνα του Χωριού και ηταν τουλάχιστον ατυχείς οι αντιδράσεις. Ένα σπίτι διακοπών σε μια θέση που ο χώρος και η ελεύθερη θέαση στον κάμπο του Ασφενδιου την θάλασσα και τα μικρασιατικά παράλια ηταν το κύριο προσόν που ο σχεδιασμός αναδείκνυε. Για το κατάστημα στην Αλυκή φανταστήκατε ότι ο στόχος μου ηταν ένα μαγαζί για την εξυπηρέτηση του μαζικού τουρισμού. Ο στόχος ηταν η δημιουργία ενός χώρου περιβαλλοντικής πληροφόρησης και επιμόρφωσης με χαμηλής έντασης ψυχαγωγία που θα δούλευε υποστηρίζοντας τον χώρο της Αλυκής και όχι επισκιάζοντας τον. Και τι έγινε από τότε στην Αλυκή; Πολύ μεταγενέστερα, σχεδόν μετα από 10 χρόνια θεσπίστηκε η προστασία της (2002).
Ε. ---Στην πολύ συγκινητική η κηδεία του στο νεκροταφείο του Ασωμάτου, ‘’Επέστρεψε για να συναντήσει στην γενέθλια γη του την μητέρα του’’. Τα ερωτήματα που πολύ έγκαιρα μας έθεσε με την ζωή και το έργο του ο Μ.Χ. μένουν αναπάντητα. Η αποδημία του δεν μας απαλλάσσει ευθυνών και υποχρεώσεων αφού το έργο του θα συνοδεύει εμάς και τις επόμενες γενιές.
Ζ. Είναι αποδεκτό από όλους εμάς η πατρίδα μας, η Κως, με τόσα 5-στερα ξενοδοχεία επιδοτημένα αδρά από την κυβέρνηση και τον τοπικό δήμο να μην διαθέτει ένα πολιτιστικό χώρο ικανό να φιλοξενήσει τα έργα των σπουδαίων παιδιών της;
Ν. Μυλωνάς
