Σε μια εποχή που η Ελλάδα διέρχεται τη μεγαλύτερη κρίση στη νεότερη ιστορία της, ένας υπουργός ασχολείται με τη συγγραφή; Ναι, απαντά ο ίδιος και εξηγεί στο επιλογικό του σημείωμα : «Πως εγώ, ένα πολιτικός κατεξοχήν υπόλογος γι΄ αυτήν την κρίση, επιφορτισμένος με καθήκοντα που του επιβάλλουν να μην ονειρεύεται αλλά να πράττει νυχθημερόν, ασχολούμαι με ευρύτερα ιδεολογικά ζητήματα; Οφείλω με ειλικρίνεια να απαντήσω: Είναι κάποιες στιγμές που θέλεις να αναπνεύσεις και δεν διαθέτεις αέρα. Θέλεις να τραγουδήσεις και δεν βγαίνει ήχος. Θέλεις να μιλήσεις και συναντάς την ύβρη κι ένα πελώριο "γιατί" στα μάτια των ανθρώπων. Όταν ο πολιτικός - όχι ο επαγγελματίας διαχειριστής της εξουσίας - φτάνει σε ένα οριακό σημείο, τότε νοιώθει την ανάγκη να σκύψει ξανά στις ρίζες του».
Το βιβλίο ξεκινάει από τις ρίζες του συγγραφέα, με βιωματικές αναφορές στο μάθημα της Πατριδογνωσίας, φθινόπωρο του 1961, μαθητής στην Γ΄Τάξη δημοτικού, σε μια αίθουσα διδασκαλίας, ψηλοτάβανη και κρύα , στο ισόγειο ενός κλασικού ιταλικού κτηρίου με μεγάλα παράθυρα, όπου στους τοίχους ολόγυρα ήταν κρεμασμένες οι μορφές των μεγάλων ανδρών και των ηρώων του έθνους. Στη μια πλευρά ο Όμηρος, ο Περικλής, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και στην άλλη ο Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, ο Καραϊσκάκης, ο Κανάρης. Κι ανάμεσά τους το χάος να δείχνει το ελληνικό χάσμα στην Ιστορία.
Και μετά οι βαθιές εθνικές ρίζες με μύθους- συμβολισμούς που έμειναν ανεξίτηλοι στη μνήμη του: Η αρπαγή της Ευρώπης και η διαδρομή των πολιτισμών από την Ανατολή προς τη Δύση, η Προμηθέας με τη διάχυση της γνώσης, η Θυσία της Ιφιγένειας ως πράξη πατριωτισμού, η Αργοναυτική εκστρατεία που συμβολίζει την μεγάλη έξοδο των Ελλήνων.
Ακολουθεί η προκλασική εποχή με τους πρώτους θεμελιωτές των επιστημών : Ο Ιπποκράτης στη Κώ και, πιο πάνω, στη Σάμο, ο μαθηματικός Πυθαγόρας, δίπλα στην Κνίδο ο Εύδοξος πατέρας της αστρονομίας , στις απέναντι ακτές της Ιωνίας ο Ηρόδοτος πατέρας της Ιστορίας, πιο μέσα στη Έφεσο ο Ηράκλειτος πατέρας της διαλεκτικής. Μετά η κλασσική περίοδος της Αθήνας. Ο συγγραφέας - ταξιδευτής στο χρόνο - νοιώθει να διασχίζει το Αιγαίο και να φθάνει στην πόλη τη μέρα που ο Περικλής τιμούσε τους νεκρούς του Πελοποννησιακού Πολέμου με ομιλία στον Κεραμεικό, ενώ ο Θουκυδίδης κατέγραφε τα λόγια του- ύμνο στην αθηναϊκή δημοκρατία, «που όμως είναι πάντα ευάλωτη στον λαϊκισμό. Σε μια πόλη- κράτος όπου η συνεχής κριτική στη δημοκρατία φθάνει στη φιλοσοφική της αναίρεση από τον Πλάτωνα, στη θεατρική της αποκαθήλωση από τον Ευριπίδη και στην διακωμώδησή της από τον Αριστοφάνη.
Σημειώνοντας ότι «προφανώς η κλασική Ελλάδα δεν ανέδειξε κοινωνίες αγγέλων η αγίων, τίμησε όμως τον άνθρωπο με τρόπο καινοφανή» περνάει στις κατακτήσεις του θεοποιημένου Μεγάλου Αλεξάνδρου ,αποδεχόμενος την ελληνοκεντρικό στερεότυπο περί «συγκλονιστικής πορείας μετάδοσης του ελληνικού πνεύματος σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο». Παραδέχεται όμως σε ένα σημείο ότι «ήταν αδύνατο τα όσα συνέβησαν μέσα σε δεκατρία χρόνια να μη συνοδεύονται από αναρίθμητα θύματα και λεηλασίες».
Διέρχεται από τους ελληνιστικούς χρόνους στη ρωμαιοκρατία που, κατά την άποψή του, δημιούργησε μια νέα πολιτισμική σύνθεση φθάνοντας στην συγχώνευση του ελληνισμού μέσα στη βυζαντινή αυτοκρατορία του θρησκευτικού φανατισμού των πρώτων αιώνων, για να αναδυθεί η ρωμιοσύνη ως νέα ελληνικότητα η οποία, με τη σειρά της, συγκρούσθηκε διμετωπικά: και με τη λατινική Δύση και με την ισλαμική Ανατολή.
Συνοψίζει πως ο Νεοελληνικός διαφωτισμός προετοίμασε την παλιγγενεσία του 21 που οδήγησε στο νέο κράτος, «το οποίο γεννήθηκε χρεωμένο», οδεύοντας μέσα από νίκες και ήττες στην επέκταση των ορίων του, πληρώνοντας ακριβά τη Μεγάλη Ιδέα με διχασμούς και εμφυλίους.
Για να φθάσει στη Μεταπολίτευση όταν ο συγγραφέας έκλεινε τα 21 του χρόνια , η οποία, όπως ισχυρίζεται ,έκλεισε οριστικά με την είσοδο στην ΟΝΕ και τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Και εδώ το λέει καθαρά: «μιλώντας για τη μεταπολίτευση δεν μπορεί παρά να γίνομαι μεροληπτικός». Πρόκειται για ένα κεφάλαιο όπου δεν γράφει ως ιστορικός αναλυτής αλλά ως πολιτικός.
Πάντως, στον επίλογο προβαίνει σε μια εξομολόγηση για τα χρόνια της αλλαγής και της εξουσίας: «όταν τα "θέλω" μας προσαρμόσθηκαν στα "πρέπει", χάσαμε τη ψυχή μας».
Ένα βιβλίο εθνικής και ατομικής αυτογνωσίας. Που, εξαιρουμένων των προσωπικών θέσεων, λειτουργεί αυτοτελώς ως εγχειρίδιο της ιστορίας των Ελλήνων. Μια επισκόπηση της διαδρομής ενός λαού με επιστήμες, δόξες, κρίσεις και ήττες. Αλλά και νέους αγώνες.
Κώστας Μαρδάς( ΑΠΕ-ΜΠΕ)
Ο ιδιοκτήτης της αποθήκης τον εντόπισε επ’ αυτοφώρω, την ώρα που επιχειρούσε την κλοπή.
