ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: Η λαϊκή μας μουσική παράδοση

Από τη λαϊκή μουσική μας παράδοση

ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΚΩ

Μπορεί η Αιγαιοπελαγίτικη λαϊκή μουσική παράδοση των Κυκλάδων, της Σάμου, της Χίου, της Λέσβου, των Δωδεκανήσων κλπ. να αφθονεί και να ποικίλλει από νησί σε νησί, για την Κω ειδικά ελάχιστα γνωρίζαμε ποιά ήταν τα αυθεντικά άσματα που σημάδευαν την παρουσία της στο χώρο αυτό. Και να σκεφθεί κανείς ότι το νησί μας παρουσίασε κατά την αρχαιότητα εξαιρετική επίδοση στη μουσική, όπως και στους άλλους τομείς της τέχνης, αφού πιστοποιείται πλέον από τις γραπτές πηγές ότι μεταξύ των μουσικών του Αιγαίου πελάγους που επηρέασαν τη μουσική όλης της Ελλάδας αναφέρονται 21 ονόματα καλλιτεχνών από την Κω, περισσότερα από όποιο άλλο νησί, και από την Κρήτη, τη Ρόδο, τη Λέσβο και τη Σάμο, νησιά μεγαλύτερα σε έκταση και με πολύ μεγάλη πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση. Πρόσφατα ακόμη βρέθηκε στην Κω ελληνιστική επιγραφή που τιμά με ορειχάλκινο προφανώς πορτραίτο μία γυναίκα, την Δελφίδα θυγατέρα του Πραξαγόρα, Κώα ελεγειογράφο, ποιήτρια δηλαδή αρχαίας κωμωδίας, που νίκησε στα «ΣεβαστάΟλύμπια» και στο «ενΠεργάμωκοινόντηςΑσίας».

Η λαϊκή μουσική παράδοση της Κω μόλις στα μέσα περίπου του 20ού αιώνα έτυχε επιτόπιας έρευνας και καταγραφής από δύο λαμπρούς και εξέχοντες άνδρες, τον Ελβετό νεοελληνιστή, εθνομουσικολόγο Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης SamuelBaud-Bovy (1906-1986) και τον μουσικολαογράφο, μουσικοδιδάσκαλο και άρχοντα πρωτοψάλτη του Μητροπολιτικού Ναού των Αθηνών επί 47 έτη Σπύρο Περιστέρη (Ι913-1998). Ο μεν πρώτος κατέγραψε και δημοσίευσε 29 κωακές μουσικές μελωδίες, όπως τις είχε ακούσει, ο δε δεύτερος συνέλεξε και ηχογράφησε 106 συνολικά άσματα και χορούς της Κω. Τις μαγνητοφωνημένες ταινίες με τα χειρόγραφα κείμενα των κωακών ασμάτων ο Σπύρος Περιστέρης κατέθεσε στην Εθνική Μουσική Συλλογή του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών. Εκεί φυλασσόταν αριθμημένο, αλλά ξεχασμένο επί μισό αιώνα το πολύτιμο αυτό πρωτογενές υλικό.

Το 2006 πρότεινα στο Διοικητικό Συμβούλιο του Πνευματικού Ομίλου Κώων «Ο Φιλητάς» να διαβουλευθεί με το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών την παράδοση των μαγνητοταινιών στον βραβευμένο Καθηγητή και Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Καλύμνου Γιώργο Χατζηθεοδώρου, που είχεν ήδη εντρυφήσει σε μουσικολογικές μελέτες και σε συνθέσεις μουσικών έργων (ορατορίων), ο οποίος με προθυμία και ανιδιοτελώς ανέλαβε να επεξεργαστεί μουσικολογικά, να κατατάξει και να καταγράψει σε ευρωπαϊκή και βυζαντινή μουσική γραφή την ύλη της μουσικής συλλογής Περιστέρη. Ακολούθησαν οι σχετικές επαφές με την Ακαδημία Αθηνών, που κατέληξαν στη συμφωνία να επιφορτισθεί το εκδοτικό κόστος εξ ολοκλήρου ο Φιλητάς, με τον απαράβατο όρο να παραδώσει τα μισά αντίτυπα της έκδοσης στο Κέντρο Λαογραφίας.

Έτσι περί τα τέλη του 2008 είχαμε στα χέρια μας μια μοναδική μουσική έκδοση που προάγει πράγματι τον λαϊκό μας πολιτισμό. Μια συνέκδοση της Ακαδημίας Αθηνών και του Πνευματικού Ομίλου Κώων «Ο Φιλητάς», αφιερωμένη αποκλειστικά στο λαό της Κω, που κυκλοφόρησε στον πολυτελή τόμο των 430 σελίδων. Ο πολυτάλαντος Γιώργος Χατζηθεοδώρου εμπλούτισε την ύλη, μετά από δική του έρευνα και συλλογή, με εξίσου σημαντικό μουσικό υλικό από άλλες πηγές, όπως ήταν το διπλό CD με τραγούδια της Κεφάλου (ηχογραφημένα το 1996-97) και οι κατά καιρούς ηχογραφήσεις της σπουδαίας ερμηνεύτριας δωδεκανησιακών τραγουδιών και εκλεκτής συμπατριώτισσάς μας κ. Άννας Σαρρή - Καραμπεσίνη. Ενδιαφέρον ακόμη παρουσιάζει και το φωτογραφικό υλικό, που συνέλεξε και παρέθεσε στην έκδοση ο ακούραστος Γιώργος Χατζηθεοδώρου, καθώς και η μνημόνευση των ονομάτων των ερμηνευτών των τραγουδιών, όπως ακόμη των παλαιών και νέων οργανοπαικτών της Κω. Το σύγγραμμα συνοδεύεται επίσης από δύο ψηφιακούς δίσκους (CDs) με αυθεντικές εκτελέσεις από την ηχογράφηση του αείμνηστου Σπύρου Περιστέρη.

Συνολικά ο Γιώργος Χατζηθεοδώρου κατέγραψε 143 σκοπούς και τραγούδια της Κω (4 ακριτικά τραγούδια και 2 κοντραπατζίδικα, όπως τα κατονομάζει, 21 παραλογές ή αφηγηματικά πολύστιχα και 9 λατρευτικά τραγούδια, 22 καθιστικούς και χορευτικούς σκοπούς του γάμου, 47 άλλους διάφορους χορευτικούς σκοπούς, 6 σατιρικά, 3 μοιρολόγια, 4 ποιμενικά, 4 της θάλασσας, 6 του λιγγεριού, 2 της κούνιας, 5 νανουρίσματα, 1 παιδικό και 7 οργανικούς σκοπούς). Έτσι η Κως με την έκδοση αυτή περηφανεύεται ότι κατέχει σήμερα ανάμεσα σε τόσους άλλους πολιτιστικούς θησαυρούς και το πλείστον μέρος της λαϊκής μουσικής της παράδοσης.

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ