Προσκηνυμα στον Αη Νικόλα τον Πετρουμιανο

Προσκηνυμα στον Αη Νικόλα τον Πετρουμιανο
Με το Πετρούμι-Bodrum είμαστε τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά! Είναι η γειτονική μας πόλη με την οποία έχουμε σχέσεις αιώνων! Η τελευταία ιστορική περίοδος δημιούργησε αποστάσεις και ύψωσε τείχη.
---Ο καπεταν-Τάσος μας έλεγε ότι πριν τα γεγονότα του Κυπριακού 1963-64, το πήγαινε-έλα απέναντι ήταν ανεμπόδιστο και το ψάρεμα στα Τουρκικά νερά ήταν συνήθεια: ''δεν βγάζαμε μεροκάματο αμα δεν πλησιάζαμε τα παράλια της Αλικαρνασσού! Ο Κεραμικός κόλπος ήταν ...ο πλούτος!'' Θυμόνταν πως γνώρισε την δεκαετία του 1950 τον μεγάλο Τούρκο ποιητή CEVAT CAKIR που ζούσε εξόριστος από το Κεμαλικό καθεστώς στο Bodrum, να έρχεται τακτικά στο νησί και να κάθεται στα καφενεία απέναντι από το καρνάγιο και να συζητά με τους ψαράδες και τους καραβομαραγκούς! Ολοι σχεδόν ήταν Πετρουμιανοί εκδιωγμένοι από τα σπίτια τους την φοβερή εκείνη περίοδο 1909-1922.
---Η πρώτη επίσκεψη στο Πετρουμι το 1983 μας άφησε την ανάμνηση της φιλικότητας των πολιτών της μικρής πόλης με τα χαμηλά σπίτια που αποτυπώνονταν σε μια καρτ ποστάλ, στην άκρη της οποίας δέσποζε ο τεράστιος όγκος μιας Χριστιανικής Εκκλησιάς! Ρωτήσαμε και μας έδειξαν τον χώρο του Αϊ Νικόλα που ηταν μια πλατεία με ένα ασχημο κτήριο στην θέση του ναού, μια κακοτεχνία αταίριαστη στο λιτο περιβάλλον της περιοχής! Ήταν ένα ογκώδες κτίσμα με τυφλά ντουβάρια στο ισόγειο, με πολλά διαδοχικά παράθυρα στον όροφο με ταμπέλες που μιλούσαν για''Δημόσιο κτήριο Λαϊκής Επιμόρφωσης''.
---Πριν 4 χρόνια μας έδειξαν το ημερολόγιο τοίχου που είχε εκδώσει ο σύλλογος Κωων της Αλικαρνασσού με παλιές φωτογραφίες της χερσονήσου μεταξύ των οποίων και δυο φωτογραφίες του Αγίου Νικολάου! Το 2010 διαβάσαμε ότι ο Κωακής καταγωγής δήμαρχος Μεχμέτ Κοτζαντόν κατέθεσε δημόσια σχέδιο ανάπλασης της πλατείας που περιλάμβανε την ανακατασκευή του ναού, του ''Αι Νικολα των παιδικών μας χρόνων'' όπως δήλωσε! Ο Δήμος του Bodrum προσέφυγε στο υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ζητώντας η 232 ετών εκκλησία του Αγίου Νικολάου η οποία από το 1965 και εντεύθεν χρησιμοποιούνταν ως κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης, να επισκευαστεί, να μετατραπεί σε μουσείο και να αποδοθεί στον τουρισμό. Ενώ αναμενόταν η άδεια για την επισκευή και ενώ ο δήμαρχος του Μπόντρουμ κρατούνταν προφυλακισμένος (αθοώθηκε αργότερα), το 2012 ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Ντουρσούν Γκιόκτεπε δήλωσε ότι: «Μετά από την αναφορά που συνέταξε το πανεπιστήμιο και η οποία έλεγε πως το μνημείο είναι φθαρμένο, πρέπει να κατεδαφιστεί» έγιναν συνομιλίες ανάμεσα στην νομαρχία, την Διεύθυνση Εθνικής Παιδείας και στην Διεύθυνση Λαϊκής Εκπαίδευσης και επετεύχθη προσύμφωνο. Το κτίσμα θα κατεδαφιστεί πλήρως και θα γίνει πλατεία». Η δήλωση προκάλεσε αναταραχή και οι Σύλλογοι που για χρόνια μάζευαν υπογραφές ζητώντας την επισκευή της εκκλησίας αλλά και έμποροι αντέδρασαν! Ο καταγόμενος από το Bodrum ερευνητής και συγγραφέας Ερντογάν Καγιαλάρ αναφέρει πως: ''η εκκλησία ανεγέρθηκε το 1780 και είχαν γίνει τρεις φορές επισκευές με άδειες των σουλτάνων: Αμπντουλχαμίτ 1ου , Σελίμ του 3ου και Αμπτνουλμετζίτ''. Γράφει τα εξής : «Το 232 ετών κτίσμα χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως εκκλησία των Ορθόδοξων και μετά από χρόνια ως εκκλησία των Ρωμιών. Ακολούθως χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, σινεμά, ΔΕΗ, θέατρο, λιμεναρχείο και τέλος ως κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης. Το γεγονός πως τρεις σουλτάνοι είχαν δώσει άδεια επισκευής της εκκλησίας δείχνει την σημασία και την αξία που απέδιδαν οι Οθωμανοί και το τουρκικό έθνος στις διαφορετικές θρησκείες. Για αυτό το λόγο θα ήταν επωφελές για τον τουρισμό η εκκλησία που επί 45 χρόνια είναι κάτω από τον σοβά, να επανέλθει στην παλιά της κατάσταση. Το γκρέμισμα της θα βλάψει διεθνώς την εικόνα της Τουρκίας. Δεν μπορούμε να εξηγήσουμε μια τέτοια απόφαση στους εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες που έρχονται κάθε χρόνο στην περιοχή μας. Μόλις ακουστεί ότι επισκευάστηκε η εκκλησία θα συρρέουν τουρίστες, ιδιαίτερα από τα ελληνικά νησιά».
--- Το 2013 ήταν η χρονιά της αποκάλυψης του λειψάνου του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου του Πετρουμιανού, με την αφαίρεση των προσθηκών που έγιναν το 1965 για την επαναχρησιμοποίηση του. Τι σημαίνει αυτή η αποκάλυψη; Τι άλλαξε από το 1964 οπόταν φανατικοί εθνικιστές, δογματικοί φονταμενταλιστές και πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών κατέστρεψαν τον τρούλο του ναού και επέβαλαν την μετατροπή του σε αποθήκη; Τι δηλωνει η εκταφή και η επανεμφάνιση του στις μέρες μας;
--- Μετά από 90 και πάνω χρόνια που ο ναός Ι.Ν. του Α.Νικολάου στο Πετρούμι είναι αλειτούργητος αφου έχασε το ποίμνιο του και αφέθηκε στην αχρησία και την εγκατάλειψη, τις διαδοχικές αφαιρέσεις, την αποξήλωση, τα γκρεμίσματα, τις διαφοροποιήσεις και τους βιασμούς, βρεθήκαμε προγραμματισμένα ανήμέρα της γιορτής του στην αυλή του! Αποβιβαστήκαμε στο λιμάνι του BODRUM (στον μεγάλο φυσικό κόλπο της αρχαίας ΣΑΛΜΑΚΙΔΟΣ), αργοπορήσαμε στον έλεγχο διαβατηρίων και γι αυτό συντομεύσαμε τα βήματα μας για να προλάβουμε! Η βιασύνη μας οφείλονταν στον σκοτεινιά του συννεφιασμένου ουρανού και την παγωνιά του βροχερού απόβραδου, στην μεγάλη περιέργεια της αποκάλυψης ενός ιστορικού μνημείου που εχει σχέση με μας αλλά ως ένα βαθμό ήταν και προϊόν της γνωστής θρησκευτικής εγρήγορσης που απαιτεί να προλάβουμε την είσοδο στην εκκλησία πριν είναι πια πολύ αργά και έχουν κλείσει οι πύλες της. Μπροστά μας στην πρώτη πλατεία της οδού Δημοκρατίας- CUMHURİYETİ, που το καλοκαίρι είναι γεμάτη τραπεζάκια έξω και τουρίστες στέκεται το μισό κτήριο, το από την μέση και κάτω μνημείο του Αϊ Νικόλα, το απογυμνωμένο από κάθε διακοσμητικό αρχιτεκτονικό στοιχείο βυζαντινής και νεοκλασικής έμπνευσης, που βλέπουμε στις παλιές φωτογραφίες και που συναντούμε στους αντίστοιχους ναούς των μικρασιατικών παραλίων, όπως για παράδειγμα του Ταξιάρχη και του Α. Νικολάου στα Μοσχονήσια, απέναντι από το Αϊβαλή. Η σκοτεινιά και τα σταθμευμένα οχήματα μας εμπόδιζαν να δούμε τις λεπτομέρειες. Τέσσερις ψηλοί πετρόχτιστοι τοίχοι μέχρι το πρώτο οριζόντιο διάζωμα (σεναζ) με όλα τα παράθυρα του χτισμένα, κλεισμένα με πρόσθετη λιθοδομή έτσι όπως έκλειναν τα παραθύρια στα σπίτια τους αυτοί που έφευγαν στην μακρινή Αμερική. Η κεντρική είσοδος (με τους ελλείποντες δύο Ιωνικούς κίονες και τις τρεις βυζαντινές καμάρες που παραπέμπουν στην τριαδικότητα της Χριστιανικής Θεότητας) και οι δυο πλάγιες είσοδοι του ναού είναι κλειστές με πλαστικές κουρτίνες του Δήμου που απεικονίζουν την χαμένη πρόσοψη του ναού και φέρουν την επιγραφή: ''St Nicholas Kilisesi '' και από κάτω BELEDIYESI BODRUM.
Σταθήκαμε αρκετή ώρα όρθιοι συλλογιζόμενοι με τον αναγκαίο σεβασμό (όπως γίνεται κάθε φορά) μπροστά στα μνημεία και τα ιερά του Ανθρώπινου Πολιτισμού. Αποφύγαμε να μπούμε στον ναό και απομακρύναμε την προγραμματισμένη σκέψη μας να ανάψουμε το κερί που είχαμε μαζί μας, όπως θα κάναμε σε κάθε παρόμοια περίπτωση. Ο φόβος της άγνοιας του πως αντιμετωπίζουν οι περίοικοι τον ερειπωμένο μνημείο, απέτρεψαν να δούμε ένα αναμμένο κερί να φωτίζει με το αδύναμο χλωμό φως του την υπέρ-ενενηντάχρονη επιβληθείσα σκοτεινιά του Ναού. Αφήσαμε το κερί στην είσοδο, ασυναίσθητα σχεδόν και βιαστικά κάναμε τον σταυρό μας, σκύψαμε το κεφάλι και φύγαμε.
Πολύ νωρίς το πρωί, με το βγάλσιμο του Ήλιου, έτσι όπως έκαναν οι ιερείς και οι θρησκευόμενοι χριστιανοί του συνοικισμού του Ρωμαίικου Γιαλού τα ...παλιά χρόνια ξαναγυρίσαμε στην αυλή του Αϊ Νικόλα. Ψύχραιμοι και γειωμένοι στην σκληρή πραγματικότητα που αποπνέει ένα ερειπωμένο κτήριο. Φωτογραφήσαμε εξωτερικά τον ναό ( ότι έχει απομείνει) και τώρα ήταν η ώρα να μπούμε στον πρόναο, στον κυρίως Ναό και στο Ιερό του. Παραμερίσαμε λίγο την κουρτίνα του Δήμου και σταθήκαμε κοιτάζοντας αποσβολωμένοι τον αδειο εσωτερικό χώρο. Η εκκλησία του Αϊ Νικόλα γεμάτη απουσία. Ένα κενό! Ένα τίποτα! Μπήκαμε μέσα περπατώντας με αργά βήματα. Σταθήκαμε στο κέντρο. Περιστρέψαμε το βλέμμα μας κυκλικά. Ένα κουφάρι άδειο και ταλαιπωρημένο. Τίποτα δεν θυμίζει ότι αυτό κάποτε ήταν ''οίκος Θεού'', και παλάτι ''Πίστεως και Ελπίδος δια την Αλήθειαν και την Θεία Δικαιοσύνη''! Δίπλα μας μια μικρή μπουλντόζα, ένα bumcat,( που βοήθησε στην απομάκρυνση των ξένων προς το ιερό λείψανο προσθηκών, θυμίζει την μηχανική βία που ασκήθηκε και ασκείται σε ένα χώρο που φιλοξενούσε για 150 χρόνια την Λατρεία και την Αγάπη, τον πολιτισμό και την ιστορία αιώνων μιας ολόκληρης κοινότητας 5.000 χριστιανών που ζούσαν δίπλα και μαζί με 6.000 Μουσουλμάνους και λίγους Εβραίους και φραγκολεβαντίνους από την περίοδο των Ιπποτών για 500 χρόνια! Απόλυτή Σιωπή. Κοιτάζουμε και ξανακοιτάζουμε το άδειο σπασμενο ιερό σκάφος. Μα να! Ω! του θαύματος! Ο ναός αρχίζει να συμπληρώνει τα χαμένα μέλη του. Οι τοίχοι ψηλώνουν! Η τρίκλιτη Βασιλική μετά του τρούλου της αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά! Οι τρεις θόλοι και ο τρούλος ανοικοδομούνται, τα περιμετρικά μεγάλα παράθυρα μας φωτίζουν με τον πρωινό ήλιο. Το τέμπλο αναδύεται και οι εικόνες παίρνουν την θέση τους. Τα στασίδια, τα ψαλτήρια και ο ιερός άμβωνας με το δεσποτικό στην θέση τους. Ασυνείδητα σχεδόν ψέλνουμε ψιθυριστά: ''Κανόνα πίστεως, και εικόνα πραότατος, εγκρατείας διδάσκαλον, ανέδειξε σε τη ποίμνη σου, η των πραγμάτων αλήθεια δια τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια....''. ο ψίθυρος μεγαλώνει και μετατρέπεται σε μια αναδυομένη παν-ψαλμωδία από στόματα καπεταναίων και ψαράδων, κτηματιών και γεωργών, κτηνοτρόφων και μαστόρων, ''απόντων και κεκοιμημένων'' μέχρι που γίνεται μια βοή εκκωφαντική!!! κλείνουμε τα αφτιά μας με τα χέρια μας και τρέχουμε να κρατηθούμε στον στιβαρό τοίχο, όταν μια ξαφνική τρομερή έκρηξη διακόπτει την παν-ψαλμωδία του Απολυτίκιου του Αγίου Νικολάου (επισκόπου Μύρωνος της Μ. Ασίας του Θαματουργού) και ο τρούλος του ναού σωριάζεται στα πόδια μας! Ακολουθούν φοβεροί κτύποι κρούσης στους θόλους και στους τοίχους που αρχίζουν να πέφτουν και να χάνονται ενώ το μνημείο μεταμορφώνεται και παίρνει την σημερινή του ερειπιώδη μορφή. (Χριστούγεννα 1963, 50 χρόνια πρίν, έλαβαν χώραν τα θλιβερά γεγονότα της καταστροφής του τρουλου του Αϊ Νικόλα στο Πετρουμι σαν αντανάκλαση των γεγονότων των ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων που οδήγησαν στην κατάρρευση των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου του 1959, και στην «Πρώτη Διχοτόμηση» της Κύπρου και της οξυνσης των Ελληνοτουρκιικων σχέσεων).
Φωτογραφίζουμε το εσωτερικό του ναού και βγαίνουμε από την κεντρική του είσοδο στην πλατεία.
Οι πρωινοί περαστικοί μας βλέπουν να βγαίνουμε από τον Αϊ Νικόλα. Μας χαμογελούν και μας χαιρετούν: ''GUNAINDIN!'' -Καλημέρα! Τις επόμενες μέρες κάθε διαδρομή μας περνά από την οδό Δημοκρατίας- CUMHURİYETİ και το μνημείο του Αϊ Νικόλα... κάνοντας τον σταυρό μας!
---Πολλά έχουν αλλάξει στην γειτονική χώρα από το 1963.
Η διαφορά γνώμης Δημάρχου και πρόεδρου του δημοτικού συμβουλίου για την μοίρα του ερειπίου του ''St Nicholas Kilisesi '' είναι χαρακτηριστική. Αν και οι 2 υποστηρίζονται από το Κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα CHP, αντιπολιτευόμενο στο κυβερνών Κόμμα ΑΚΡ του κ. Ερτογάν, έχουν αντίθετη άποψη. Η πολιτική, κι όχι η Επιστήμη και ο Ουμανισμός, δυστυχως θα καθορίσει την τελική μορφή του μνημείου. Η άποψη που βρήκε δυστυχώς την υποστήριξη και πανεπιστημιακού ιδρύματος ότι το μνημείο «είναι φθαρμένο, πρέπει να κατεδαφιστεί» είναι η συνέχεια της πολιτικής της καταστροφής που άρχισε το 1910, συνεχίστηκε το 1922 και το 1964 θα ολοκληρωθεί με την εξαφάνιση του, βλέπει στο παρελθόν. Η αντίθετη άποψη που σέβεται το μνημείο και μιλά με συναισθηματική ή έστω με εμπορική-τουριστική γλώσσα είναι σύγχρονη και βλέπει στο μέλλον! Πρέπει να υποστηριχτεί!
Ο Δήμος του νησιού μας θα έπρεπε να έχει εκφράσει διακριτικά την στήριξη του στον Κωακής καταγωγής δήμαρχο του Bodrum Μεχμέτ Κοτζαντόν.
---Στο βάθος του χρόνου και του μέλλοντος οι σημερινές διαφορές κρατικών συμφερόντων, εθνικών ανταγωνισμών, θρησκευτικών αντιπαραθέσεων θα αμβλυνθούν στο πλαίσιο ενός κοινωνικού οικουμενισμού και που θα επικαλύψει τις σημερινές μεγάλες αποστάσεις και διαφορές.
Δεν είναι σίγουρο ότι η πλήρης ανακατασκευή του ναού με μια σύγχρονη εμπορευματική διάθεση τουριστικής εκμετάλλευσης είναι προτιμότερη από την σημερινή ερειπιώνα διατήρηση του (μετά από αναγκαίες σωστικές τεχνικές παρεμβάσεις ανάδειξης του μνημείου) ως προϊόν μιας σκοταδιστικής καταστροφικής λογικής που πρέπει να καταδικάζουμε συνεχώς ανοίγοντας ορίζοντες προς το μέλλον. Αυτό πιστεύουμε ότι είναι το κύριο ερώτημα για τον Δήμαρχο Μεχμέτ Κοτζαντόν: λύση στο πρόβλημα με οικονομικές ή με ιδεολογικές προτεραιότητες.
Υπάρχουν πολλά εγκαταλειμμένα μνημεία θρησκευτικού πολιτισμού εδώ στο νησί μας και απέναντι στην χερσόνησο της Αλικαρνασσού. Υπάρχει ξεχωριστή δράση στα κοινοτικά πλαίσια στήριξης για την ενίσχυση διασυνοριακών έργων. Θα μπορούσαμε να βλέπαμε μια διαδικασία συνεργασίας των δημοτικών μας υπηρεσιών και συγχρηματοδότησης ενός σχεδίου υποστήριξης ξεχασμένων Εκκλησιών και τζαμιών ενθεν και ενθεν. Δυστυχώς εδώ είμαστε αλλού!
Καλη χρονιά!
Νικος Μυλωνας