Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι ο ποιητής που έχει φιλοτεχνίσει τα ωραιότερα ποιητικά πορτρέτα της Παναγίας που "μυρίζουν " θάλασσα και κυριαρχεί το Αιγαίο. «Tις ιδέες μου όλες ενησιώτισα» συλλαβίζει στον 13ο Ψαλμό των Παθών τού «Αξιον Eστί».
Ο Ελύτης αναφέρεται σε όλες τις ποιητικές συλλογές του στο μοτίβο της Παναγιάς, προσδοκά πάντοτε στη βοήθειά της, Την παρακαλά, Την επικαλείται και Την συνδέει με τα πεπρωμένα της Ρωμιοσύνης, εικόνες συνυφασμένες με το Αιγαίο, τον ήλιο και τη θάλασσα αποδοσμένες με τον ιδιαίτερο ποιητικό τρόπο του ποιητή του Αιγαίου.
Στον άνεμο της Παναγίας, (ενότητα Θητεία του καλοκαιριού, από τη συλλογή «Προσανατολισμοί») υμνεί και τραγουδά :
Σε μια παλάμη θάλασσας γεύτηκες τα πικρά χαλίκια
Δύο η ώρα το πρωί περιδιαβάζοντας τον έρημο Αύγουστο
Είδες το φως του φεγγαριού να περπατεί μαζί σου
Βήμα χαμένο. Ή αν δεν ήτανε η καρδιά στη θέση της
Ήταν η θύμηση της γης με την ωραία γυναίκα
Η ευχή που λαχτάρησε μέσ’ απ’ τους κόρφους του βασιλικού
Να τη φυσήξει ο άνεμος της Παναγίας!...
Στα πρώτα σπλάχνα του ο καιρός. Μπορείς να δεις ακόμη
Πριν απ’ την αρχική φωτιά την ομορφιά της άμμου
Όπου έπαιζες τον όρκο σου κι όπου είχες την ευχή
Εκατόφυλλη, ανοιχτή στον άνεμο της Παναγίας.
Στο ΝΑΥΤΑΚΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ η Παναγία χαίρεται η Παναγία χαμογελά
Mε όρτσα ψυχή με άρμη στα χείλιαμε ναυτικά και με σαντάλια κόκκινα
σκαλώνει μες στα σύννεφαπατάει τα φύκια τ' ουρανού!
H αυγή σφυρίζει στην κοχύλα τηςμια πλώρη έρχεται αφρίζοντας -Άγγελοι!
Σία τα κουπιά,ν' αράξη εδώ η Eυαγγελίστρια!
Kάτω στη γη πως καμαρώνει το αρχοντολόι του περιβολιού!
Όταν γυρίζη ο αλάδανος το αχτένιστο κεφάλι του
οι χαβούζες ξεχειλίζουνε
κ' η Eυαγγελίστρια μπαίνει
γυμνή σταλάζοντας αφρούς με αστερία στο μέτωπο
με αγέρι μοσχοκάρφης στα λυτά μαλλιά
κ' ένα καβούρι που τρικλίζει ακόμη στον ηλιοκαμμένον ώμο της!
- Nονά των άσπρων μου πουλιών
Γοργόνα Eυαγγελίστρα μου!
Tί μπάλλες θαλασσιά γαρούφαλλα ρίχνουν στο μώλο τα κανόνια σου
πόσες αρμάδες κοχυλιών βουλιάζουνε οι φωτιές σου
και πως λυγάς τις φοινικιές όταν τρελλαίνεται ο γαρμπής
και σούρνει άμμους και βότσαλα!
Περνάν οι ελπίδες μες στα μάτια της
με βάρκες από σουπιοκόκκαλο
στα τρία δελφίνια που χοροπηδούν
πίσω της φλοκωτές παντιέρες ανεμίζουνε!
- Aχ με τι βιόλες με τι πασχαλιές
θα κάρφωνε έλεος μιαν ευχή στα στήθια σου
να ώριζες άλλο ριζικό μου εμένα!
Δεν την αντέχω τη στεριά
δεν με βαστάνε οι νερατζιές
δώσε να πάω για τ' ανοιχτά με μπαλλωθιές και σήμαντρα!
Γρήγορα Παναγιά μου γρήγορα
κιόλας ακούω τραχειά φωνή ψηλά πάνω απ' τις ντάπιες
χτυπάει χτυπάει στις χάλκινες αμπάρες
χτυπάει χτυπάει κι αντρειεύεται,
στράφτουν σαν ήλιοι τα τσαπράζια της
αχ και προστάζει - δεν ακούς; -
αχ και προστάζει: η Mπουμπουλίνα!
K' η Παναγία χαίρεται η Παναγία χαμογελά
το πέλαγο έτσι που κυλάει βαθειά πόσο της μοιάζει!
- Nαι βρε κεφάλι αγύριστο
ναι βρε ναυτάκι του περιβολιού
στον ύπνο σου προσμένουν τρία τρικάταρτα!
Tώρα με ψάθα γυριστή και με σαντάλια κόκκινα,
μ' ένα σουγιά στο χέρι
πάει το ναυτάκι του περιβολιού
κόβει τα κίτρινα σκοινιά.
λασκάρει τ' άσπρα σύννεφα
η αυγή σφυρίζει την κοχύλα της
μπαρούτι σκάει στα όνειρα
Λαμπρή στα φύκια τ' ουρανού!
Στο «ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ» μας παρέδωσε την δική του ποιητική εκδοχή των «Χαιρετισμών»
Άξιον εστί εορτάζοντας τη μνήμη
Των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης
Ένα θαύμα να καίει στους ουρανούς τ’ αλώνια
Ιερείς και πουλιά να τραγουδούν το χαίρε :
Χαίρε η καιομένη και χαίρε η Χλωρή
Χαίρε η Αμεταμέλητη με το πρωραίο σπαθί
Χαίρε η που πατείς και τα σημάδια σβήνονται
Χαίρε η που ξυπνάς και τα θαύματα γίνονται
Χαίρε του παραδείσου των βυθών η Αγρία
Χαίρε της ερημίας των νησιών η Αγία
Χαίρε η Ονειροτόκος, χαίρε η Πελαγινή
Χαίρε η Αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη
Χαίρε με τα λυτά μαλλιά η χρυσίζοντας τον άνεμο
Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα
Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των Κήπων
Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου
Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και σεμνή
Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική.
Στο απόσπασμα από τον Μικρό Ναυτίλο, υμνεί τις Παναγιές του Αιγαίου, τις Παναγιές της Ελλάδας
«Λίγο για μια στιγμή να παίξεις πάνω στην κιθάρα σου
Ε, ε, Χρυσομαλλούσα/ ε, ε, Χρυσοσκαλίτισσα
Να ξεπετιέται πάλι το βουνό με τ’ άσπρο σπίτι στην πλαγιά
τ’ άλογο με τα δύο φτερά/ και η άγρια φράουλα της θάλασσας
θα δεις την πράσινη ψαρόβαρκα σκαμπανεβάζοντας να χάνεται
μέσα στ’ αραποσίτια
τον Μήτσο με τις τρίχες και με τ’ αλυσιδάκι στο λαιμό
Ε, Παναγιά Τα Μάγκανα/ ε, Παναγιά Τόσο Νερό
Να βλαστημάει και ν’ ανεβάζει ανίδεος μες στα δίχτυα του
τέσσερα – πέντε αρχαία ελληνικά
το τέλλεσθε και το νηυσί, το μέλεα και το κρίναι σα
Καρυστιανή κι Ακλειδιανή/ Δαφνιώτισσα κι Αργιώτισσα
Που μια στιγμή τα παίζεις πάνω στην κιθάρα σου
κι απ’ τ’ αναμμένο πέλαγο αντικρύ σου ακούς
Έι, Κρουσταλλένια, έι Δροσιανή/ έι Παναγιά του Νίκους
Να σχίζεται στα δύο τ’ ουρανού το καταπέτασμα
κι ένας παμπάλαιος έφηβος απαράλλαχτος εσύ
να κατεβαίνει- κοίτα:
Στα κύματα μ’ ένα καμάκι ορθός και στους αφρούς να πλέει
Σπηλιώτισσα και Μερσινιά και Θαλασσίστρα μου έι!»
Στα «Ρω του Έρωτα» παρακαλεί την Παναγιά
«Έλα Κυρά και Παναγιά
με τ' αναμμένα σου κεριά
Δώσε το φως το δυνατό
στον Ήλιο και στο Θάνατο»
Ο ποιητής του Αιγαίου στην πρώτη στροφή του ποιήματος «τα Τζιτζίκια» αναφέρει:
Η Παναγιά το πέλαγο
κρατούσε στην ποδιά της
Τη Σίκινο την Αμοργό
και τ’ άλλα τα παιδιά της
