Οι φυλακές δεν είναι παρά αποθήκες ψυχών, υποστηρίζουν πολλοί όταν αναφέρονται σ' αυτές και το σωφρονιστικό σύστημα της χώρας.Σχεδόν διπλάσιος αριθμός, γεγονός που προκαλεί πλείστα όσα προβλήματα σε ό,τι αφορά την ασφαλή φύλαξη των κρατουμένων και την εγγύηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις.
Εξαίρεση δεν θα μπορούσε ν' αποτελέσουν οι φυλακές της Κω, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλονται από τον διευθυντή κ. Βασίλη Καραθάνο.
Από το 1994 στην Κω, με δόκιμη προϋπηρεσία 12 χρόνων στις φυλακές "Γεντικουλέ", της Θεσσαλονίκης, των Διαβατών και Τρικάλων λέει αφοπλιστικά εξαρχής: "το πρόβλημα των φυλακών Κω θα επιλυθεί με τη δημιουργία μιας νέας σύγχρονης φυλακής στις παρυφές της πόλης".
Οι φυλακές Κω δεν είναι παρά ένα παλιό ιταλικό κτίσμα, που χρησιμοποιούσαν οι κατακτητές για στρατιωτικές ανάγκες, σε μια έκταση 7-8 στρεμμάτων.
Η στενότητα χώρων είναι χαρακηριστική από το γραφείο του διευθυντή, τους προθαλάμους, τα μαγειρεία, τις τουαλέτες, τους θαλάμους και το προαύλιο, όπου οι κρατούμενοι περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους.
Διαβαίνοντας την κεντρική πύλη ο επισκέπτης νιώθει κιόλας το πρώτο σφίξιμο στην καρδιά. Βαριά η ατμόσφαιρα που γίνεται γρήγορα καταθλιπτική, παρά το καλοσυνάτο χαμόγελο και την εγκαρδιότητα του διευθυντή και των δεσμοφυλάκων.
Σε τρεις θαλάμους συνωθούνται 111 συνολικά κρατούμενοι, ενώ μόλις και μετά βίας θα μπορούσαν να φιλοξενούσαν 90 άτομα.
"Οι υπεράριθμοι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας αλλά μάθαμε πια να ζούμε μ' αυτό" λέει ο κ. Καραθάνος που έχει ενημερώσει την προϊσταμένη του αρχή "μη μας στέλνετε άλλους, δεν μπορούμε να τους φιλοξενήσουμε".
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα βράδια με κρύο ή ζέστη, ανάμεσα στις δύο σειρές με τα βαριά σιδερένια κρεβάτια που αναπτύσσονται το ένα πάνω στ' άλλο, απλώνονται στο δάπεδο στρώματα για να κοιμηθούν οι υπεράριθμοι. Στρώματα που μαζεύονται μόλις σκάσει μύτη ο ήλιος, έξω στη μικρή αυλή.
Δύσκολες οι συνθήκες διαβίωσης κρατουμένων και φυλάκων, αλλά όλοι κάνουν ό,τι μπορούν για να κάνουν τα πράγματα καλύτερα.
Γνώριμος πια στην κοινωνία της Κω, και όχι μόνο, ο διευθυντής των φυλακών διατηρεί "ανοιχτή γραμμή" μαζί της, και μ' όλους εκείνους που θέλουν παντοιοτρόπως να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στους κρατούμενους.
Χάρις σ' αυτή την αμφίδρομη επικοινωνία η ζωή των έγκλειστων αποκτά συχνά-πυκνά ξεχωριστό χρώμα, υπόβαθρο της υπομονής με την οποία πρέπει να οπλιστούν για ν' αντέξουν το στερητικό σύνδρομο της ελευθερίας.
Οι θάλαμοι ή οι κοιτώνες αν προτιμάτε, έχουν εξοπλιστεί με κλιματιστικά για το καλοκαίρι που γίνονταν, κάτω από τον καυτό ήλιο... καμίνια - προσφορά κατοίκων του νησιού.
Η τηλεόραση είναι, έτσι κι αλλιώς, το μοναδικό μέσον ψυχαγωγίας στις ατέλειωτες ώρες της προσμονής, που γεννά η μοναξιά. Εκεί η επιλογή προγράμματος είναι ελεύθερη, δεν υπάρχει εξαναγκασμός ή λογοκρισία. Κάποιοι βρίσκουν καταφύγιο και στην υποτυπώδη, έστω, βιβλιοθήκη που έχει φτιάξει ο διευθυντής με λογοτεχνικά, κυρίως, βι-βλία.
Και στις ελεύθερες ώρες τους ο αθλητισμός, πιο πολύ το ποδόσφαιρο, στο μικρό γηπεδάκι υπό το βλέμμα του φύλακα γίνεται δρόμος εκτόνωσης της φυλακισμένης στο σώμα τους ενέργειας.
Μικρή, στενάχωρη, παλιά φυλακή μα οι χώροι της δείχνουν νοικοκυρεμένοι. Πεντακάθαρο το μικρό μαγειρείο, οι δύο όλες κι όλες τουαλέτες και το μοναδικό μπάνιο που διαθέτει.
Η μάστιγα
Αν κάτι, όμως, εντυπωσιάζει τον επισκέπτη, και συνάμα τον μελαγχολεί είναι το νεαρόν της ηλικίας των κρατουμένων.
Νέα παιδιά, νέοι άνθρωποι στο σύνολό τους σχεδόν, καταδικασμένοι να περάσουν μερικά χρόνια από τη ζωή τους πίσω από τους ψηλούς περιμετρικούς τοίχους, τους στολισμένους με συρματοπλέγματα για το φόβο της απόδρασης. Είναι το τίμημα της παραβατικής συμπεριφοράς τους, έναντι του νόμου και της κοινωνίας.
"Οι πιο πολλοί είναι καταδικασμένοι για διακίνηση ναρκωτικών" εξηγεί ο κ. Καραθάνος. Δεν χρειάζεται όμως να το πει. Το βλέπεις, το αντιλαμβάνεσαι μόλις αντικρίσεις τους κρατούμενους. Καμιά άλλη αιτία δεν θα μπορούσε να στείλει για εγκλεισμό τόσους νέους παρά η μάστιγα των ναρκωτικών και εξαρτησιογόνων ουσιών. Θύτες και θύματα μαζί, της ασυγκράτητης εξάπλωσής της, καθώς οι φυλακές της χώρας στενάζουν από διακινητές ή έμπορους ναρκωτικών κατά την ποινική ορολογία.
Οι καταδικασμένοι για "διακεκριμένες κλοπές" ή απάτες είναι η μειοψηφία.
Από τους έγκλειστους δύο είναι ισοβίτες. Ο ένας για φόνο και ο άλλος για εμπορία μεγάλων ποσοτήτων σκληρών ναρκωτικών.
Όσο για την ανθρωπογεωγραφία των φυλακών της Κω αρκετοί είναι από τη Ρόδο και τα υπόλοιπα νησιά, από διάφορες περιοχές της χώρας και αλλοδαποί που πιάστηκαν στην τσιμπίδα της ελληνικής δικαιοσύνης.
Κλείνοντας η σιδερένια πύλη με το τέλος της επίσκεψης αυτό που μένει βαθιά χαραγμένο στην ψυχή του επισκέπτη είναι τα πρόσωπα των κρατουμένων.
Νέα παιδιά με πρόσωπα σκαμμένα από τις πρόωρες ρυτίδες, με κεφάλια γκριζαρισμένα νωρίς-νωρίς, όπου το χαμόγελο δεν μπορεί ν' ανθίσει.
Και το πελώριο ερώτημα που υψώνεται αυθόρμητα πηγαίο, είναι "γιατί";
Η απάντηση είναι της σφαίρας των ψυχιάτρων, ίσως και κοινωνιολόγων.
Εκείνο που μπορούμε εμείς να γράψουμε είναι ότι η ελευθερία του ατόμου είναι το οξυγόνο του. Η ίδια η ζωή.
Χαιρετώντας μας ο διευθυντής των φυλακών με βαθιά ανθρώπινη φωνή θα πει: ¨Κάθε που ανοίγει η πόρτα για έναν καινούργιο κρατούμενο νιώθω να φυλακίζομαι ο ίδιος. Και κάθε που ανοίγει για έναν απολυμένο λυτρώνομαι ο ίδιος".
Κάτι ξέρει...
